Ruja to czas najwyższej aktywności płciowej zwierząt. Charakteryzuje ją zespół zachowań, które są oznaką gotowości do kopulacji. Krowa lub jałówka musi zostać pokryta lub inseminowana około 30 godzin od pierwszych objawów rui. Wtedy dochodzi u nich do owulacji. Niezauważenie tego momentu może przynieść ogromne straty gospodarcze.
Długość i przebieg cyklu rujowego
Cykl rujowy u bydła, podobnie jak u innych zwierząt gospodarskich, jest to okres od pierwszego dnia wystąpienia zewnętrznych objawów rui do ostatniego dnia (bez rui) przed rują następną. Długość cyklu rujowego wynosi średnio u krów około 21 dni (średnie odchylenie 3,68 dnia ). U jałówek jest nieco krótszy, trwa około 20 dni (średnie odchylenie 2,33 dnia). Czas trwania cyklu rujowego jest cechą dziedziczą, zależną od utrzymywania się ciałka żółtego.
Przebieg cyklu rujowego warunkowany jest zmianami jakie zachodzą w jajnikach tzn. dojrzewaniem pęcherzyka jajnikowego, owulacją i rozwojem ciałka żółtego. W czasie cyklu rujowego wyróżnia się dwa okresy: krótki (ruja) i długi ( okres bezrujowy). Przemiany zachodzące w narządach rozrodczych i zmiany zachowania się krowy lub jałówki w czasie rui wynikają z wahania poziomu hormonów gonadotropowych oraz estrogenów. Hormony gonadotropowe wydzielane są przez przedni płat przysadki mózgowej, a ich wytwarzanie warunkowane jest działalnością podwzgórza. Przysadka mózgowa krowy w czasie rui uwalnia hormon luteinizujący (LH) pod wpływem wysokiego poziomu czynnika uwalniającego hormon luteinizujący w podwzgórzu tzw. LRF lub LH-RF (releasing factor, RF). Przy wzroście stężenia LH we krwi dochodzi do zwiększenia poziomu hormonów FSH i PRL we krwi. Tak duże ilości hormonów powodują pęknięcie pęcherzyka jajnikowego i wylanie się komórki jajowej, czyli owulację.
Gotowość rozrodcza krowy
Gotowość rozrodcza krowy jest widoczna w jej zachowaniu, dlatego głównym sposobem detekcji rui jest obserwacja zwierząt. Są one wtedy silnie pobudzone, nerwowe, niespokojne, wykazują wzmożoną ruchliwość i wrażliwość na feromony buhaja. W fazie tzw. rui właściwej u krów występuje „odruch tolerancji” – akceptacja buhaja, pozwolenie na obskakiwanie się, również przez inne współtowarzyszki w stadzie. Wargi sromowe są obrzmiałe, silnie zaczerwienione, pozbawione pofałdowań. Ze szpary sromowej wycieka duża ilość ciągliwego, przeźroczystego śluzu. Dodatkowo krowy w rui często wokalizują, mają wzmożoną aktywność ruchową oraz są niespokojne. Bardzo często w okresie rui następuje spadek produkcji mleka, wynikający z gorszego pobierania paszy. Po upływie średnio 18 godzin objawy ustępują.
Co to są „ciche ruje” i jak ich uniknąć?
Objawy rui przedstawione wyżej niekiedy mogą być słabo zauważalne. Jedną z przyczyn tzw. „cichych rui” u krów mlecznych są śliskie, mokre posadzki, które mogą zredukować nawet o ponad 50% liczbę zachowań rujowych. Inne zaburzenia w ekspresji zachowań rujowych mogą wynikać z dysfunkcji układu lokomotorycznego krowy, stresu cieplnego, nadmiernego zagęszczenia krów w oborze, czy pozycji konkretnej krowy w hierarchii stada. Należy pamiętać że ważnym czynnikiem, który może wpłynąć negatywnie na wykrywalność rui, jest również żywienie krów.
7 najważniejszych wskazówek pomocnych w wykrywania rui
W jaki sposób zwiększyć efektywność wykrywania rui w stadzie?
- Wykorzystuj efektywnie czas przeznaczony na obserwację rui. Poświecenie 20-30 min na obserwację stada wcześnie rano i późno wieczorem, poza czasem wykonywania innych czynności w stadzie tj. dój czy żywienia, zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia krowy w rui.
- Prowadź rejestr wycieleń oraz notuj dokładne daty wystąpienia rui.
- Zapewnij właściwe warunki utrzymania – odpowiednią (nie śliską) posadzkę oraz właściwą temperaturę i wilgotność powietrza.
- Ogranicz wystąpienie schorzeń nóg i racic.
- W miarę potrzeb korzystaj z programów synchronizacji rui.
- W sytuacji braku siły roboczej, rozważ instalację systemu wspomagającego wykrywanie rui w stadzie.
Wprowadź odpowiedni program żywieniowy dla krów.
Ruja jest jednym z ważniejszych problemów, który coraz częściej wymieniają hodowcy bydła. Zaobserwowanie jej pierwszych objawów ma bardzo duże znaczenie praktyczne. Właściwy rozród zwierząt wpływa na opłacalność hodowli i produkcji mleka.
