Krowy mleczne cierpią na stres cieplny, gdy temperatura i wilgotność środowiska przekracza zakres określony dla normalnej aktywności (już powyżej 25O C i wilgotności tylko 50% ), wówczas obciążenie cieplne powoduje zaburzenie w oddawaniu ciepła z organizmu. Regulacja temperatury jest powiązana ze zmianami fizjologicznymi oraz behawioralnymi.
Zmiany behawioralne wywołane stresem cieplnym
Krowy podczas upałów szukają cienia, chłodnych i przewiewnych miejsc legowiskowych, piją znacznie więcej wody, zwiększa się utrata płynów ustrojowych, podczas dyszenia i pocenia, spada ilość płynów oddawanych w postaci kału i moczu, spada apetyt, przeżuwanie, pobranie paszy oraz aktywność, następuje przyspieszenie akcji serca.
Zmiany fizjologiczne
Gdy stres cieplny trwa dość długo następuje redukcja produkcji hormonu wzrostu, katecholaminy, glukokortykoidu i hormonów tarczycy, zmniejsza się podstawowa przemiany materii, a tym samym produkcja ciepła. Jednocześnie potrzeby bytowe i produkcyjne bydła są na poziomie sprzed wystąpienia stresu. Wówczas pojawia się energetyczny i mineralno-witaminowy deficyt, spada produkcja mleka, a konsekwencje stresu cieplnego mogą mieć długotrwałe skutki, które będziemy obserwować nawet kilka miesięcy później, w postaci większych predyspozycji do chorób metabolicznych, mastitis lub problemów w rozrodzie (ronienia, problemy w zacieleniu).
Spadek przeżuwania i produkcji mleka – wysokie THI
Strefa komfortu krów jest opisywana przez wartość THI (temperature humidity index), która powinna znajdować się poniżej 71 pkt., wartość od 72 do 79 pkt. opisywana jest jako stres łagodny, od 80 do 89 natomiast stres umiarkowany, a wartości powyżej 90 jako stres silny.
Podczas stresu cieplnego przeżuwanie u krów jest zmniejszone i obserwowany jest niższy przepływ krwi do nabłonka żwacza, co spowalnia jego pracę. Naukowcy od wielu lat prowadzą badania, jak stres cieplny wpływa na zdrowie i behawior bydła. Jednogłośnie wskazują, że głównym negatywnym skutkiem wysokiego wskaźnika wilgotności i temperatury (THI) jest obniżenie czasu przeżuwania (RT), co prowadzi do zmniejszenia pobrania suchej masy paszy (DMI), a następnie do spadku wydajności mleka.
Według badań przeprowadzonych w 2017 r. przez N. Soriani i wsp. z Instytutu Zootechniki we Włoszech każda podwyższona jednostka THI (powyżej 76.) wpływa na obniżenie czasu przeżuwania średnio o 2,2 min. podczas doby (normalny czas przeżuwania około 500 minut dziennie). Ponadto zaobserwowano, że większość czasu przeżuwania podczas podwyższonego THI odbywa się w nocy, kiedy jest trochę chłodniej. Dlatego jedną z metod przeciwdziałania skutkom stresu cieplnego może być zadawanie paszy wieczorem. Dodatkowe wyniki badań wskazują, że wraz ze spadkiem przeżuwania wynikającego ze wzrostu THI spada poziom glukozy we krwi (z niej powstają cukry mleczne), wzrasta natomiast poziom kwasu betahydroksymasłowego, którego nadmiar może spowodować ketozę.
Monitoring THI w oborze
Zważając na fakt, że praktycznie przez całe lato temperatury są wysokie, a wilgotność względna powietrza także jest dość wysoka, ze względu na wysokie opady w ostatnim czasie, stres cieplny pojawi się w niejednym budynku – nawet w tym nowoczesnym, wysokim i przewiewnym. Strata mleka w całej laktacji może wynieść nawet 10-15%.
Monitoring aktywności, przeżuwania, pobrania paszy czy spadku dziennej produkcji mleka oraz jednoczesne mierzenie temperatury i wilgotności w budynku jest czasochłonne i nikt w praktyce nie ma na to czasu. A są to bardzo ważne wskaźniki zdrowia i dobrostanu naszych zwierząt.
Hodowcy stosują różne rozwiązania – od zaawansowanych klimatyzatorów, mieszaczy powietrza, zraszaczy po zwyczajne domowe duże wiatraki. Na pastwisku z kolei zapewniają możliwość schronienia przed upałem i stałego dostępu do wody. Należy zwrócić uwagę w szczególności na obory uwięziowe, w których krowy nie mogą zmienić lokalizacji i wybrać chłodniejszego miejsca w oborze.
Pomocnym rozwiązaniem są systemy monitoringu zachowania zwierząt. W ofercie e-stado oprócz biosensora badającego aktywność (przeżuwanie, pobranie paszy czy czas bezczynności) dostępny jest także biosensor środowiskowy, który pokazuje na bieżąco czy krowy w budynku są narażone na stres cieplny.
W budynku inwentarskim możliwe jest zamontowanie kilku takich czujników i monitorowanie za ich pomocą poszczególnych stref. Pozwala to na ocenę jakości wentylacji dla całego budynku, a tym samym eliminację miejsc niekorzystnych dla zwierząt.
Pozwala to na szybką reakcję hodowcy i przeciwdziałanie skutkom stresu cieplnego – utraty mleka, wydatków związanych z leczeniem chorób i brakowaniem, których można było uniknąć.
